Kościół Mariacki to obok Zamku Królewskiego i Katedry na Wawelu najbardziej rozpoznawalne miejsce w Krakowie. Znajduje się w przestrzeni Głównego Rynku przy ulicy Floriańskiej. To z wieży tego kościoła rozbrzmiewa hejnał mariacki tak zakorzeniony w świadomości znak Kraków. Od 1962 roku kościół posiada tytuł honorowy bazyliki mniejszej a jego wspaniałe wnętrza z pięknym ołtarzem głównym przyciągają w to miejsce rzesze turystów.
Bazylika Mariacka (fot. Pawel Pacholec, CC 3.0)
Budowla widoczna jest z daleka a to za sprawą dwóch wież znajdujących się przy wejściu do kościoła. Wyższa zwana Hejnalicką składa się z 9 kondygnacji i liczy sobie 82 m wysokości. Na samej górze znajduje się ośmiobok nakryty gotyckim hełmem wybudowanym w 1478 roku. Z tej wieży grany jest, co godzinę, hejnał mariacki. Druga wieża licząca sobie 69 metrów przeznaczona na dzwonnicę kościelną. Wieżę nakrywa późnorenesansowy hełm z 1592 roku. W wieży znajduję się aż pięć dzwonów i jest to jeden z najstarszych zespołów dzwonów średniowiecznych w Polsce. Wyższa z wież udostępniona jest do zwiedzana od 01 kwietnia do 31 października (z wyjątkiem świąt kościelnych) w czwartki, piątki i soboty między 9:10 – 17:40. Bilety w cenie 15 zł normalny i 10 zł ulgowy.
Kościół Mariacki (fot. Anna Saini, CC 3.0)
W bryle kościoła wybudowanej w układzie bazylikowym znajdują się wysokie, łukowe okna. W części prezbiterialnej okna mają charakter ostro łukowy i są zdobione motywami roślinnymi oraz rzeźbami o tematyce symbolicznej. Na południowej ścianie znajduje się też zegar słoneczny wykonany w 1954 roku. Do wnętrza świątyni prowadzi kruchta powstała w połowie XVIII wieku z drewnianymi drzwiami wykonanymi w 1929 roku. Obok wejścia zachowały się metalowe obręcze, w które zakuwano skazańców i wystawiano na widok publiczny. Zwiedzać można tylko połowę kościoła z prezbiterium i ołtarzem (10 zł normalny, 5 zł ulgowy), druga część, do której prowadzi główne wejście, przeznaczona jest na osobistą modlitwę.
Wnętrze kościoła
Kościół Mariacki ma charakter nawowy, na środku znajduje się nawa główna prowadząca do prezbiterium z ołtarzem głównym. Po bokach znajdują się nawa północna po lewej stronie i nawa południowa po prawej.
Nawa główna (fot. Zygmunt Put, Public Domain)
Nawa główna ma wysokość 28 metrów i przykryta jest sklepieniem zaprojektowanym i ozdobionym przez Jana Matejkę w 1891 roku. Naśladuje ono gwiaździste niebo nocą. Na arkadach przedsionka wieżowego zachowały się też pozostałości pierwotnej polichromii z XV wieku.
Nad kruchtą zaraz przed wejściem do głównej części kościoła mieszczą się organy wielkie stworzone w 1800 roku w pracowni Ignacego Ziernickiego. Za organami znajduje się wielkie okno z witrażem wykonanym w 1892 przez Teodora Zajdzikowskiego. Projekt witraża przygotowali Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański. Po obu stronach wejścia znajdują się drewniane stalle, w których zasiadali miejscowi radni.
Gzyms otaczający nawę ozdobiony jest drewnianymi posągami autorstwa Zygmunta Langmana powstałymi w XX wieku. Obok filarów oddzielających nawę główną od boczny umieszczone są ołtarze z obrazami wybitnych malarzy. Ufundowano je w XVIII wieku. Nawę główną od prezbiterium oddziela łuk tęczowy z krucyfiksem wykonanym przez jednego z uczniów Wita Stwosza w 1512 roku.
Prezbiterium i ołtarz
Prezbiterium (fot. Jorge Láscar, CC 3.0)
Po obu stronach od wejścia do prezbiterium znajdują się kamienne stale ufundowane przez rodziny Montelupich i Cellarich w XVI wieku. Obecnie połączone są one z nagrobkami, które znajdują się nad stalami, z wyrzeźbionymi popiersiami ich fundatorów. Wewnątrz prezbiterium znajdują się drewniane stale, które powstały pod koniec XVI wieku. Ścianę za stalami wypełniają płaskorzeźby przedstawiające sceny z życia Jezusa i Marii. Do naszych czasów nie zachowały się rozebrane pod koniec XIX wieku galerie muzyczne znajdujące się nad stalami. W tym okresie wymieniono również całą dębową konstrukcję stali poza płaskorzeźbami.
Ściany prezbiterium pokryte są malowidłami zaprojektowanymi w XIX wieku przez Jana Matejkę. Pracę wykonywali jego uczniowie w tym Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański. Na konsolach znajdują się posągi proroków wykonane przez rzeźbiarz Zygmunt Langman. Jeżeli chodzi o okna to pierwotnie we wszystkich znajdowały się witraże wykonane pod koniec XIV wieku. Do dziś zachowały się tylko w trzech na zakończeniu prezbiterium, pozostałe powstały później. Dwa okna przy szczycie wypełnione są witrażami projektu Tadeusz Dmochowski i wykonane w latach 1893 – 94. Pojedyncze witraże zdobią też boczne okna, projektowali je Mehoffer i Wyspiański.
Ołtarz Wita Stwosza (fot. Mielon, CC 3.0)
Ołtarz główny, który znajduje się w prezbiterium jest jednym z najważniejszych dzieł rzeźbiarskich późnego gotyku. Jego wykonawcą był Wit Stwosz, na tamte czasy mało znany artysta, który w latach 1477 – 89 stworzył to niesamowite dzieło. Nowy ołtarz został ufundowany przez radę miasto po tym jak w 1442 roku po trzęsieniu ziemi prezbiterium zostało zniszczone. Ołtarz ma wymiary 13 m na 11 m i liczy sobie blisko 200 figur, które zostały wyrzeźbione z drewna lipowego. Sceny umieszczone na ołtarzu przedstawiają rolę Matki Boskiej w dziele zbawienia. Sceny przedstawiane są bardzo realistycznie i dużą dbałością o wszelkie detale. Uroczyste otwarcie ołtarza następuje o 11:50.
Nawa północna (lewa)
W nawie północnej mieszczą się:
- Kaplica św. Antoniego (w kruchcie),
- Kaplica Michała Archanioła (nad kruchtą),
- Kaplica Loretańska,
- Kaplica św. Jana Chrzciciela,
- Kaplica św. Wawrzyńca,
- Kaplica Przemienienia Pańskiego.
Budowane były od początku do połowy XV wieku. Większość z nich ufundowana została przez bogatych mieszczan krakowskich. W kaplicach znajdują się ołtarze, wyposażenie (głównie barokowe) oraz bogate zdobienia ścienne i obrazy.
Na końcu nawy północnej znajduje się barokowy ołtarz św. Stanisława z drugiej połowy XVII wieku. Obok znajduje się chrzcielnica gotycka z XIV wieku a nad nią obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Nawa południowa (prawa)
W nawie południowej mieszczą się:
- Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej (w kruchcie),
- Kaplica Aniołów Stróżów (nad kruchtą),
- Kaplica św. Łazarza,
- Kaplica św. Walentego (znana też jako Matki Boskiej Ostrobramskiej),
- Kaplica św. Jana Nepomucena.
Cyborium (fot. Jennifer Boyer, CC 3.0)
Na końcu nawy południowej znajduje się barokowy ołtarz Krzyża Świętego powstały w 1735 roku. Jednak najważniejszy element ołtarza powstał wcześniej (został później wkomponowany). Jest nim kamienny krucyfiks wykonany przez Wita Stwosza w latach 90 XV wieku. Obok znajduje się Cyborium wykonane w latach 1551 – 54 z piaskowca, marmuru i alabastru. To w tym miejscu w 1794 roku Tadeusz Kościuszko ponowił swoją przysięgę powstańczą.
Polecamy wirtualny spacer po Kościele Mariackim dostępny pod tym likniem
http://www.pajorama.eu/wirtualnymariacki/mariacki.html
Msze Święte
- Ołtarz Główny (niedziele i święta): 6.00, 7.00, 8.00, 9.00, 10.00 (po łacinie), 11.15, 12.00, 13.00, 18.30.
- Ołtarze boczny lub kaplice (dni powszednie): 6.00, 6.30, 7.00, 7.30, 8.00, 8.30, 9.00, 9.30, 10.00 (po łacinie), 10.30, 11.00, 18.30.
Historia
Według podań Jana Długosza historia Kościoła Mariackiego rozpoczęła się w 1220 roku, kiedy to na miejscu drewnianej świątyni zaczął powstawać murowany kościół. Niestety już dwadzieścia lat później w 1241 roku Tatarzy, którzy zdobyli miasto niszczą go wraz z innymi krakowskimi zabudowaniami. Już pod koniec XIII wieku rozpoczęto pracę nad budową nowej świątyni, na przełomie lat 60 XIV wieku dobudowano obecne prezbiterium, a pod koniec obniżono nawy i dodano duże okna. Wtedy też nadano kościołowi obecny układ bazylikowy.
Trzęsienie ziemi, które nawiedziło Kraków w 1443 roku spowodowało zawalenie się sklepienia świątyni. Podczas przebudowy dobudowano kaplice boczne, podwyższono wieżę północną a także przykryto ją hełmem. Pod koniec XV wieku kościół wzbogaca się o jeden z najważniejszych znajdujących się tam obecnie zabytków – Ołtarz Wita Stwosza.
Wiek XVIII to przebudowa świątyni, która miała na celu nadanie jej cech późnego baroku. Wymieniono ołtarze, cały sprzęt w kościele, ściany i sklepienie zyskały nowe zdobienia oraz malowidła. Koniec XVIII wieku (1975 rok) to likwidacja cmentarza dzięki czemu powstał Plac Mariacki. Przy placu mieści się kilka zabytkowych kamieniczek krakowskich kupców.
Koniec wieku XIX wieku to czas nadawania kościołowi charakteru neogotyckiego. Duża część prac przebiegała według projektu Jana Matejki (polichromia, wystrój prezbiterium, witraże). Koniec XX wieku to prace konserwacyjne i wymiana pokrycia dachu. Dzięki temu Kościół Mariacki odzyskał swój dawny blask i może cieszyć oko zwiedzających go turystów.